Dan worden in dit stuk de volgende toonhoogten gebruikt
De klassieke muziek tot ver in de 19e eeuw en de hedendaagse populaire muziek zijn op dit gebruik van tonen en samenklanken gebaseerd.
Gaan we het Wilhelmus bewerken op basis van tonen die in een toonladder met achtereeneenvolgens een afstand hebben van 1 toon:
Dan zou het begin van het Wilhelmus zo kunnen klinken:
Het gebruik van hele en halve toonsafstanden bewerkstelligt bij de luisteraar een ervaring van spanning en ontspannings/oplossing. Door het gebruik van tonen die steeds een hele toon verschillen lijkt het muziekstuk meer te blijven hangen op een bepaald spanningsniveau. Dat zie je terug in de muziek van de componist Claude Debussy (1862-1918). Hij was de eerste, die bewust de hele toonstoonladder tot kenmerk maakte van zijn muzikale stijl. Luister naar een fragment uit het pianowerk "Voiles":
Juist de sfeer van vaagheid, die hiermee wordt opgeroepen koppelt hem aan een stroming uit de beeldende kunst, die van het impressionisme.
Niet alleen het aanwenden van de hele toonstoonladder, maar ook het toepassen van pentatonische toonladders uit oude (volks)muziek en Chinese muziek, is kenmerkend voor zijn muzikale stijl. Kijk en luister achtereenvolgens naar een fragment uit "La fille aux cheveux de lin", gevolgd door de hier in gebruikte noten uit de pentatonische toonladder:
Ook in de complexiteit van de samenklanken onderscheidde zijn muziek zich van die van zijn voorgangers en tijdgenoten. In het volgende voorbeeld beginnen we met eenvoudig akkoord, dat geleidelijk uitloopt in akkoorden, welke we in getransponeerde vorm terugvinden in stukken als "La Cathedrale Engloutie" of "Clair de Lune" uit de "Suite Bergamasque":
Er valt nog veel meer te vertellen over welke vernieuwingen Debussy aanbracht in het muzikale gereedschap, zijn zoektocht naar nieuwe klanken, zoals het tegelijkertijd toepassen van twee toonsoorten, de invloed van de Javaanse Gamalan of de jazz in "Colliwog's Cakewalk".
Een lesidee voor muziek in het middelbaar onderwijs?: kies een melodie van een liedje dat je leuk vindt. De docent legt deze vast in Noteflight. Zet de gebruikte noten op een rij in een toonladder. Verander deze in een heletoonstoonladder en verander in Noteflight met deze noten de melodie. Luister naar het resultaat en geef aan wat je ervan vindt.
Een greep uit boeken over Debussy te leen in Bibliotheek Rotterdam:
Monsieur Croche: Artikelen van de Franse componist (1862-1918) over collega's en musici rond de eeuwwisseling, met name in Parijs.
Debussy, een hoorcollege over zijn leven en werk, luisterboek door Leo Samama.
Klik hier voor een volledige lijst bladmuziek en boeken over Debussy te leen in Bibliotheek Rotterdam.
Klik hier voor uitvoeringen op cd of dvd, te leen in Centrale Discotheek Rotterdam.
John Valk
