 |
| klik hier om de video te bekijken |
Dit stuk, met name vanwege het meeslepende middendeel, is misschien wel meest gespeelde Spaanse klassieke muziekwerk aller tijden. Het bekende thema hoor je te pas en te onpas terug in begeleidingsmuziek bij inzamelacties, reclames, vocale bewerkingen door o.a. de Libanese zangeres Fairuz, door Demis Roussos. Niet met alle bewerkingen was de componist even blij. Maar er zijn gelukkig positieve uitzonderingen zoals het fijnzinnige blazersarrangement van jazzcomponist Gil Evans met de trompetsolo's van Miles Davis in "Sketches of Spain'' en de recente opnames van de op dit moment misschien wel beste Spaanse flamencogitarist Vincente Amigo.
Rodrigo schreef de muziek in Parijs, in 1938, in braille (zie afb links)
, waar hij nog voor het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog naar toe ging om les te nemen bij Paul Dukas. Het toentertijd ongewone idee van een concert voor gitaar en orkest werd hem in Bilbao aangereikt door de Spaanse gitarist Regino Sainz de la Maza , die we ook in de documentaire aan het woord zien. Mooi is dat er nog veel filmopnames bewaard zijn gebleven van de hoofdrolspelers, van deze gitarist en ook van Rodrigo zelf. Mooi is ook dat in die documentaire de aanleiding, zijn drijfveren, zijn inpiratie zo tastbaar worden gemaakt.
Het paleis te Aranjuez
De muziek grijpt terug naar cultuur van het Spaanse hof in het koninklijk buitenverblijf te Aranjuez even buiten Madrid. Inspiratie vond de Spaanse componist in herinneringen aan de geur van de Oleander, de smaak van aardbeien en asperges, het geritsel van de bladeren boven het stromende water van de rivier, het geluid van de de fonteinen, de vogels. En je ziet Rodrigo in de documentaire met zijn handen de met porselein gedecoreerde wanden van de paleisvertrekken betasten.Naast het teruggrijpen naar hoofse Spaanse cultuur hoor je ook de volksmuziek terug in dit concert, en de sfeer van de arena. Af en toe imiteert het orkest de gitaar, dan weer is de gitaar nadrukkelijk aanwezig, een andere keer vervult de gitaar een begeleidingsrol. Rodrigo was pianist, geen gitarist, dat verklaart misschien de soms lastige passages in het snel moeten overgrijpen van posities. Rodrigo liet zich alleen in het begin van zijn studietijd nog beinvloeden door moderne stromingen in de klassieke muziek. In zijn verdere ontwikkeling bleken hem tonaliteit, romantiek, authentieke Spaanse cultuur beter te liggen. Uit de documentaire komt niet duidelijk naar voren wat de invloed is geweest van de Spaanse burgeroorlog. Die wordt zelfs niet of nauwelijks genoemd. Toen die uitbrak verviel zijn toelage die hij kreeg als conservatorium student in Parijs. Misschien dat hij door de verschrikkingen van deze burgeroorlog nog sterker teruggreep op historische culturele verworvenheden.
Premiere
Aanvankelijk wilde Rodrigo het concerto d''Aranjuez in Madrid in premiere laten gaan. Dat ging niet door. Wat de documentaire niet vermeldt is dat Madrid net een belegering achter de rug had gepaard gaande met een grote hongersnood. Onduidelijk is of dat van invloed geweest is. Op 9 nov 1940 vond de premiere plaats in het Palau de la Música Catalana in Barcelona, meer gebouwd in de geest van Gaudi op bijzonder materiaalgebruik en vormgeving dan op verantwoorde akoustiek. Met de trein vanuit Madrid op weg naar die premiere raakte Rodrigo even in paniek bij de gedachte dat de gitaar wellicht helemaal niet te horen zou zijn temidden van de orkestklank. Het concert sloeg in als een bom. Successen volgden alsnog in Madrid, alvorens de muziek zich over de hele wereld verspreidde.
Links:
Inleiding tot het lezen van braille muziekschrift (pdf)
Bladmuziek in braille laten maken of lenen bij Dedicon
Officiele website Joaquin Rodrigo
joaquin en cecilia rodrigo
Musica en el Pua (herkomst bovenstaande foto partituur in braille)
